Η κλινική που μάχεται τη λευχαιμία 30 χρόνια

Ιστορίες ανθρώπινου πόνου αλλά και επιστημονικής αριστείας σε διεθνές επίπεδο έχουν σφυρηλατήσει τη μακρόχρονη πορεία του αιματολογικού κέντρου «Στοργή», του νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου».

Μια πορεία συγκλονιστική με πρωτιές και βραβεύσεις, μια ιστορία που γράφεται τόσο κοντά μας αλλά κυρίως τόσο «μακριά από τα φώτα», σε πολλά πεδία. Στο προσκεφάλι των ασθενών, όπου η «μάχη» ενάντια στις οξείες λευχαιμίες είναι ανηλεής, στον πάγκο της επίπονης έρευνας όπου πρωτοστατεί παγκοσμίως, καθώς και στα ελληνικά και διεθνή επιστημονικά fora, που έχουν κατατάξει την αιματολογική κλινική της Θεσσαλονίκης, βάσει των επιτευγμάτων της, σε μία από τις καλύτερες κλινικές της Ευρώπης.

Ήταν η πρώτη στη χώρα μας που διενήργησε αυτόλογες και αλλογενείς μεταμοσχεύσεις (από μόσχευμα δότη) και φέτος που έχει συμπληρώσει αισίως 30 και πλέον χρόνια λειτουργίας, υπολογίζεται ότι έχει διεκπεραιώσει συνολικά 1.800 μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών κυττάρων. Αυτές χάρισαν τη ζωή σε ασθενείς που νοσούν από οξείες λευχαιμίες και άλλες αιματολογικές κακοήθεις παθήσεις. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ο ένας στους δύο απαλλάσσεται σήμερα οριστικά από τη νόσο. Ανάμεσα στους «νικητές της ζωής» είναι και ο Παναγιώτης. Αρρώστησε από οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία στην ηλικία των 17 ετών και υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση μυελού των οστών. Σήμερα, πλήρως θεραπευμένος, γιατρός και ο ίδιος και πατέρας δύο πανέμορφων παιδιών, πρωτοστατεί στην προσπάθεια προσέλκυσης μη συγγενών δοτών, γιατί δεν θα ξεχάσει ποτέ ότι « κάποιοι συνάνθρωποι δεν άντεξαν και υπέκυψαν στη λευχαιμία», όπως είπε χαρακτηριστικά.

Η κλινική διαθέτει πλήθος εξειδικευμένων εργαστηρίων, δημόσια τράπεζα ομφαλιοπλακουντικών μοσχευμάτων και μονάδα γονιδιακής και κυτταρικής θεραπείας. Μεταξύ άλλων, συμμετέχει σε πρωτοποριακή έρευνα σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση της μεσογειακής αναιμίας, που δεν θα αργήσει να γίνει πραγματικότητα. Το 1995 διενήργησε για πρώτη φορά στον κόσμο αυτόλογες μεταμοσχεύσεις (το μόσχευμα από τον ίδιο τον ασθενή) για ορισμένες μορφές της σκλήρυνσης κατά πλάκας, παρέχοντας την επιστημονική βάση και τα ιατρικά πρωτόκολλα που ακολουθούσε η Ευρώπη για πάρα πολλά χρόνια.

Για πρώτη φορά στη χώρα μας η αιματολογική κλινική «Στοργή» προχώρησε σε μεταμοσχεύσεις, με μόσχευμα που ελήφθη από το περιφερικό αίμα του δότη, με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος.

«Έως τότε το μόσχευμα συλλεγόταν μόνο από το μυελό των οστών. Σήμερα το 90% των μεταμοσχεύσεων στους ενήλικες γίνεται με αυτόν τον τρόπο, εξήγησε ο συντονιστής διευθυντής της αιματολογικής κλινικής και όλων των εξειδικευμένων τμημάτων της Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος. Είναι ο οραματιστής ιατρός αιματολόγος, που έφερε για πρώτη φορά στη χώρα μας το πρόγραμμα αλλογενών μεταμοσχεύσεων, αφού προηγουμένως μετεκπαιδεύτηκε στην κλινική του νοσοκομείου «Χάμερσμιθ» του Λονδίνου. Έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γονιδιακής Θεραπείας και Αναγεννητικής Ιατρικής, μέλος του ΕΟΜ.

«Όταν πήγα το ’89 στο ‘Χάμερσμιθ’, είδα μια μεγάλη αιματολογική κλινική με μονάδα μεταμόσχευσης, αιμοδοσία, αιματολογικό εργαστήριο, θαυμαστή έρευνα, μεγάλους χώρους, πόρους, εξοπλισμό και προσωπικό. Σκέφθηκα γιατί αυτοί μπορούν κι εμείς δεν μπορούμε και έβαλα στόχο να αποκτήσουμε κι εμείς μία αντίστοιχη κλινική», εξομολογήθηκε ο κ. Αναγνωστόπουλος.

«Ευτύχησα να έχω αρχικά διευθυντή τον κ. Αθανάσιο Φάσσα, ο οποίος άρχισε το 1985 τις πρώτες αυτόλογες μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών κυττάρων. Ήταν άριστος κλινικός γιατρός με ανοιχτά τα μάτια στο μέλλον, συνεργαστήκαμε εξαιρετικά. Αλλά και όλοι οι γιατροί και το υπόλοιπο προσωπικό με τον αγώνα και τη δουλειά τους κάνουν την κλινική μεγάλη, εξήγησε ο διευθυντής της αιματολογικής.

Η αιματολογική κλινική του νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου» δέχεται περίπου 23.000 επισκέψεις ετησίως στα εξωτερικά ιατρεία. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι παρουσιάζουν αυξητική τάση λεμφώματα, οξείες λευχαιμίες, πολλαπλούν μυέλωμα, μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα. Το 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία, παρουσιάστηκαν δεκάδες νέοι ασθενείς με αυτές τις παθήσεις. Στεγάζεται στο κτίριο «Στοργή», που αποτελεί δωρεά του ομώνυμου συλλόγου, διαθέτει 30 κλίνες στο αιματολογικό τμήμα, 16 κλίνες στη μονάδα μεταμόσχευσης και 20 κλίνες ημερήσιας νοσηλείας, ενώ για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των εξωτερικών ιατρείων εργάζονται καθημερινά έξι γιατροί αιματολόγοι.

Τόπο στην… έρευνα

Αν και η κλινική πρωτοστατεί στην έρευνα, σήμερα αντιμετωπίζει έντονο πρόβλημα εξεύρεσης χώρων για να τη στεγάσει. Τα τετραγωνικά μέτρα είναι δυσανάλογα λίγα. «Έχω ζητήσει από το 2009 την ανέγερση κτιρίου που θα στεγάσει τα εργαστήρια, τη δημόσια τράπεζα βλαστοκυττάρων και τα κεντρικά εργαστήρια του νοσοκομείου. Κάθε χρόνο εκπαιδεύονται σε εμάς 25 με 30 βιολόγοι από το ΑΠΘ και το Δημοκρίτειο. Χρειάζονται πάγκοι για την έρευνα και τις διαγνωστικές εξετάσεις. Πώς θα αναπτύξουμε τις νέες τεχνικές, για να εξυπηρετήσουμε τους χιλιάδες ασθενείς από τη Β. Ελλάδα κυρίως αλλά και από άλλα μέρη της χώρας μας, την Κύπρο και γειτονικές χώρες;» τόνισε ο κ. Αναγνωστόπουλος, που ωστόσο παραδέχθηκε ότι οι απαντήσεις του υπουργείου προς την κατεύθυνση αυτή είναι αισιόδοξες.

Η μονάδα μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων του νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου» είναι η πρώτη πιστοποιημένη μονάδα στην Ελλάδα αλλά και η παλαιότερη, καθώς λειτουργεί από το 1985. Σύμφωνα με την κ. Ιωάννα Σακελλάρη, υπεύθυνη λειτουργίας της μονάδας μεταμόσχευσης της αιματολογικής κλινικής, αιματολόγο και διευθύντρια του ΕΣΥ, ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων ανέρχεται στις 100 ετησίως, εκ των οποίων 50 είναι αυτόλογες και γίνονται κυρίως σε νέους με λεμφώματα Χότσκιν και μη Χότσκιν, και σε ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα. Οι άλλες μισές είναι αλλογενείς μεταμοσχεύσεις και διενεργούνται συνηθέστερα σε οξείες λευχαιμίες. Πλέον πραγματοποιούνται και σε ασθενείς μεγάλων ηλικιών.

«Κάνουμε όλων των ειδών τις μεταμοσχεύσεις» υπογράμμισε η κ. Σακελλάρη «δηλαδή χρησιμοποιούμε δότες αδελφούς που είναι οι ιδανικότεροι και συμβατοί κατά HLA με τους ασθενείς μας και μη συγγενείς εθελοντές από τη διεθνή δεξαμενή και τα δύο ελληνικά κέντρα δοτών. Το «Όραμα Ελπίδας» και το ΚΕΔΜΟΠ της Πάτρας μας δίνουν έλληνες δότες. Τα τελευταία χρόνια διενεργούμε μεταμοσχεύσεις με απλοταυτόσημους δότες, κατά 50% συμβατούς, με ειδικό τρόπο. Οι δότες αυτοί προέρχονται από τους συγγενείς πρώτου βαθμού. Αδέλφια, γονείς, παιδιά. Επίσης υπάρχουν και τα ομφαλιοπλακουντικά μοσχεύματα. Εμείς έχουμε λειτουργήσει την πρώτη δημόσια τράπεζα βλαστοκυττάρων του ΕΣΥ στη Θεσσαλονίκη με περίπου 6.000 μοσχεύματα. Είναι η μεγαλύτερη της χώρας.

Σύμφωνα με την κ. Σακελλάρη το μέγιστο ποσοστό οριστικής ίασης της λευχαιμίας ανέρχεται στο 50% με 60% και θεωρείται σημαντικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν από 45 χρόνια όλοι οι ασθενείς πέθαιναν. «Κάνουμε έναν καθημερινό αγώνα εδώ και 30 χρόνια απέναντι σε έναν ύπουλο εχθρό. Το λευχαιμικό κύτταρο έχει μηχανισμούς άμυνας, μπορεί να ξεφύγει από την επιτήρηση του μοσχεύματος, να πολλαπλασιαστεί και η νόσος να επανέλθει. Γι’ αυτό πρέπει να αγωνιστούμε, να έχουμε περισσότερους δότες, για να νικήσουμε τη λευχαιμία» προέτρεψε η κ. Σακελλάρη.

«Δεν έχουμε… αντισώματα στον ανθρώπινο πόνο»

Ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα των ιάσεων με τις συμβατικές χημειοθεραπείες σε ασθένειες. Στο λέμφωμα Χότσκιν το 80% έως 95% των ασθενών γίνονται καλά, στην οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία των παιδιών το 85% των παιδιών ιάται με τη συμβατική χημειοθεραπεία. Ωστόσο, οι ιστορίες του ανθρώπινου πόνου αποτελούν καθημερινό βίωμα για τους γιατρούς και το προσωπικό της κλινικής. «Μαζί με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους βιώνουμε κάθε στάδιο της δοκιμασίας. Παρόλο που έχουν περάσει χρόνια, δεν καταφέραμε να αποκτήσουμε ‘αντισώματα’ έναντι του πόνου των ανθρώπων. Τους βλέπουμε πολλές φορές και χωρίς να το καταλάβουμε γίνονται δικοί μας άνθρωποι» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Αναγνωστόπουλος.

Ένα βήμα πριν από τη γονιδιακή θεραπεία της μεσογειακής αναιμίας

Η μονάδα γονιδιακής θεραπείας της αιματολογικής κλινικής, που λειτουργεί από το 2003, έχει εκπονήσει πρωτοποριακές μελέτες και συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο. Στο «βιογραφικό» της εντάσσεται και η στενή συνεργασία με τον φημισμένο ομογενή καθηγητή Αιματολογίας του πανεπιστημίου του Σιάτλ, αείμνηστο Γιώργο Σταματογιαννόπουλο, ιδρυτή της Αμερικανικής Εταιρείας Γονιδιακής Θεραπείας.

Ήδη η μονάδα προσεγγίζει στη θεραπεία της μεσογειακής αναιμίας, στο πλαίσιο διεθνούς κλινικής μελέτης, στην οποία συμμετέχουν επίσης θεραπευτικά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής. «Η θεραπεία έχει κιόλας εφαρμοστεί σε έναν ασθενή και περιμένουμε να περάσει το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα, για να αποκαλύψουμε τα αποτελέσματά της» ανέφερε η υπεύθυνη λειτουργίας της μονάδας γονιδιακής και κυτταρικής θεραπείας Ευαγγελία Γιαννάκη, αιματολόγος και διευθύντρια ΕΣΥ. «Η μονάδα μας είναι υψηλής βιολογικής ασφάλειας, μέσα σε αυτήν γίνονται οι επεξεργασίες των αιμοποιητικών κυττάρων. Δηλαδή επεμβαίνουμε τροποποιώντας τα γενετικά και τα επιστρέφουμε στους ασθενείς. Αναπτύσσουμε θεραπείες γονιδιακές και κυτταρικές. Στόχος της κυτταρικής θεραπείας είναι η παραγωγή ειδικών λεμφοκυττάρων, τα οποία θα ‘πολεμούν’ πολλαπλούς ιούς, ώστε να θεραπεύσουν θανατηφόρες ιογενείς λοιμώξεις σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αλλογενή μεταμόσχευση», λέει η κ. Γιαννάκη.

Διακρίσεις και βραβεία

Η αιματολογική κλινική «Στοργή» του «Γ. Παπανικολάου» κάθε χρόνο κερδίζει βραβεία και επαίνους σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Απέσπασε δύο κατά σειρά χορηγίες για έρευνα από την Ευρωπαϊκή Αιματολογική Εταιρεία. Χορηγία ύψους 160.000 ευρώ δόθηκε φέτος στην βιοχημικό Αναστασία Παπαδοπούλου και πριν από δύο έτη στην ιατρό Ελένη Γαβριηλάκη, ύψους 80.000 ευρώ, για μελέτες που σχετίζονται με τη βελτίωση των μεταμοσχεύσεων. Δύο χορηγίες, έπειτα από μεγάλο ανταγωνισμό, στην ίδια κλινική αποτελούν μοναδικό γεγονός.

Παράλληλα, η κλινική αναδείχθηκε η πιο πολυβραβευμένη στη χώρα μας για τις εργασίες της τα τελευταία 10 χρόνια. Στο πρόσφατο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο απέσπασε τα περισσότερα βραβεία για εργασίες που υπέβαλε είτε μόνη της είτε σε συνεργασίες με άλλες κλινικές και με το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Επιστημών του ΕΚΕΤΑ. Αυτό επαναλαμβάνεται τα τελευταία 10 έτη.

Πηγή: makthes.gr

Εκτύπωση άρθρου